Choroby układu wydalniczego

W ciągu doby przez nerki przepływa ok. 1500 1 krwi, która zostaje w nich oczyszczona z końcowych produktów przemiany materii. Gdyby praca nerek została przerwana na krótki czas, nastąpiłoby zatrucie organizmu, prowadzące nawet do śmierci. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrywanie i leczenie chorób układu wydalniczego.

Badanie moczu

Ogólne badanie moczu jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych. W jego trakcie:
Prawidłowy mocz powinien być przejrzysty : mieć barwę od jasnożółtej do ciemnożółtej. Przy bakteryjnych zapaleniach układu wydalniczego, a niekiedy również w przebiegu kamicy nerkowej, mocz staje się mętny. Barwa moczu pochodzi od niewielkiej ilości barwników żółciowych: urochromu i urobilinogenu. ntensywność zabarwienia świadczy o stanie nawodnienia organizmu. Spożywanie zbyt małej ilości płynów powoduje zagęszczenie moczu i zmianę jego barwy na ciemnożółtą. Brunatne zabarwienie moczu może świadczyć o stanie zapalnym wątroby, występującym np. przy wirusowym zapaleniu wątroby. Zmiana zabarwienia niekiedy jest spowodowana przechodzeniem do niego różnych barwników z pokarmu, przykładowo po zjedzeniu buraków mocz staje się różowy. Takie zabarwienie może jednak świadczyć również o obecności w moczu krwinek czerwonych.

Ciężar właściwy moczu zależy od ilości wypitych płynów i wydolności nerek. Wzrasta, gdy mocz zawiera białko i cukier, maleje przy częstym oddawaniu moczu. Stały niski ciężar właściwy, niezależnie od nawodnienia organizmu, wskazuje na przewlekłą niewydolność nerek.

Odczyn (pH) moczu waha się od lekko kwaśnego do lekko zasadowego i zależy m.in. od diety. Wartość pH wzrasta w przewlekłej niewydolności nerek, przy nadmiarze wapnia i zakażeniach dróg moczowych.

W prawidłowym moczu występują też składniki chemiczne, których nie można wykryć za pomocą powszechnie stosowanych metod. Z tego względu mówi się, że mocz zdrowych osób nie powinien ich zawierać. Do składników tych należą: białko, glukoza, bilirubina, ciała ketonowe. U ludzi zdrowych białko występuje w ilości ok. 100 mg/dobę (tej ilości nie wykrywa badanie). Jego obecność w moczu w ilości powyżej 300 mg/dobę to białkomocz patologiczny. Może on wskazywać na chorobę lub uszkodzenie nerek. W niektórych sytuacjach, np. podczas gorączki, po dużym wysiłku fizycznym i u kobiet w ciąży, obserwuje się białkomocz fizjologiczny (poniżej 250 mg/dobę).

Glukoza nie powinna występować w moczu, ponieważ jest wchłaniana zwrotnie w kanalikach nerkowych. Jej prawidłowe stężenie w osoczu krwi wynosi 3,9-6,1 mmol/1. Z chwilą wzrostu stężenia glukozy w osoczu powyżej 10-11 mmol/1, czyli po przekroczeniu tzw. progu nerkowego, nie zostaje ona w całości wchłonięta zwrotnie, lecz pojawia się w moczu ostatecznym. Obecność cukru w moczu to cukromocz (glilcozuria). Obserwuje się go najczęściej w cukrzycy. Bilirubina jest produktem rozpadu barwnika krwi (hemu). Powstaje podczas rozkładu erytrocytów. Jej obecność w moczu może świadczyć o stanach zapalnych wątroby. Pochodną bilirubiny jest urobilinogen. Powstaje on w jelitach, skąd z krwią jest transportowany do nerek. Jego zawartość w moczu osób zdrowych wynosi ok. 0,05-4,0 mg/dobę, a wzrost wydalania następuje w krwawieniach do przewodu pokarmowego (wtedy powstają duże ilości bilirubiny) lub w stanach zapalnych wątroby.

Ciała ketonowe (aceton, kwas acetoocto-wy i kwas hydroksymasłowy) to pośrednie produkty metabolizmu tłuszczów powstające w wątrobie. Ich obecność w moczu świadczy, że organizm do uzyskania energii wykorzystuje tłuszcze zamiast glukozy. Sytuacja taka ma miejsce np. podczas cukrzycy lub intensywnego odchudzania się.

Po odwirowaniu próbki moczu zdrowego człowieka w badanym osadzie można znaleźć m.in. pojedyncze leukocyty, erytrocyty oraz złuszczone komórki nabłonka dróg moczowych. Ich obecność w większej liczbie świadczy o chorobach układu wydalniczego. Mocz zdrowego człowieka jest jałowy, tzn. nie zawiera bakterii. Ich obecność może być następstwem niewłaściwego pobierania próby lub może wskazywać na zakażenie układu wydalniczego. O patologicznej obecności drobnoustrojów w moczu mówi się wtedy, gdy w 1 ml moczu znajduje się więcej niż 105 bakterii.

W osadzie mogą też znajdować się niewielkie ilości składników mineralnych w postaci np. kryształów. Większe ilości tych składników wymagają powtórzenie badania, mogą bowiem świadczyć o kamicy nerkowej.

Profilaktyka chorób układu wydalniczego

Wiele chorób układu wydalniczego rozwija się z powodu jego niewłaściwej higieny. Do ważnych zasad, których należy przestrzegać w profilaktyce chorób układu wydalniczego, należą:
Nazwa choroby Czynnik wywołujący chorobę Objawy Leczenie
Zapalenie cewki moczowej i pęcherza moczowego bakterie, rzadko szkodliwe bolesne, częste parcie na mocz, oddawanie niewielkich ilości moczu, zapaleniu może towarzyszyć gorączka; w moczu stwierdza się bakterie, liczne krwinki białe, nieliczne krwinki czerwone, niewielkie ilości białka oraz złuszczone komórki nabłonka antybiotyki, picie dużych ilości płynów
Zapalenie miedniczek nerkowych powstaje najczęściej w wyniku nieleczonego bakteryjnegi zapalenia pęcherza moczowego ostre bóle w okolicy krzyża, wysoka temperatura, dreszcze, częste oddawanie małych ilości moczu, któremu toważyszy ból i pieczenie; w moczu stwierdza się liczne krwinki białe antybiotyki, nagrzewanie okolic nerek, picie dużych ilości płynu, stosowanie mieszanek ziołowych o działaniu moczopędnym i odkażającym
Kamica nerkowa powstawanie złogów -kamieni - w nerkach lub drogach moczowych, spowodowane wytrącaniem się z moczu związków chemicznych, czemu sprzyja np. picie zbyt małych ilości płynów; choroba występuje dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn napady ostrego bólu (kolka nerkowa), nudności, wymioty, zablokowanie odpływu moczu, obecność w moczu krwinek czerwonych picie dużych ilości płynów, odpowiednia dieta (niskokaloryczna, z małą zawartością soli), stosowanie leków rozszerzających drogi moczowe (rozkurczowych), rozkruszanie kamieni za pomocą ultradźwięków, niekiedy interwencja chirurgiczna
Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek zwykle pojawia się jako powikłanie po przebytym zakażeniu górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok czy migdałków lub ropniu zęba obrzęki ciała, bóle głowy i podbrzusza, apatia, senność, bladość, wzrost ciśnienia tętniczego, utrata łaknienia, wymioty, gorączka; niekiedy przebiega bezobjawowo, co jest niebezpieczne, ponieważ nieleczona choroba może doprowadzić do upośledzenia czynności nerek, z całkowitą niewydolnością włącznie zlikwidowanie ognisk zapalnych w organizmie przez zażywanie antybiotyków, stosowanie diety zawierającej małe ilości białek, wypoczynek; w przebiegu ciężkim dodatkowo podaje się pochodne hormonów steroidowych kory nadnerczy

Niewydolność nerek

Przyczyna
Diagnostyka
Stopień wydolności nerek określa się na podstawie współczynnika przesączania kłębuszkowego (anp. Glomerular Filtration Rate - GFR). Jesto to ilość osocza przefiltrowana w jednostce czasu przez kłębuszki nerkowe do moczu pierwotnego. Współczynnik ten oznacza się na podstawie stężenia kreatyniny w moczu. U człowieka prawidłową wartością jest ok 140 ml/min/1,72m2, gdzie 1,722 oznacza uśrednioną powierzchnię ciała. Wartość poniżej 90ml/min/1,722 wskazują niewydolność nerek: Objawy, które mogą świadczyć
o niewydoloności nerek:
Leczenie
W leczeniu niewydolności nerek niezbędna jest odpowiednia dieta (ograniczenie soli i białka, zwiększenie ilości tłuszczów wielonienasyconych) oraz często zażywanie lekarstw. Gdy niewydolność jest zaawansowana, konieczne jest leczenie nerkozastępcze - dializa. W wypadku schyłkowej niewydolności nerek niezbędny jest przeszczep nerki.



Profilaktyka
Podstawą profilaktyki niewydolności nerek jest odpowiednia dieta (m.in. ograniczenie spożycia soli i pocie odpowiedniej ilości płynów - ok. 2,5 l/dobę). Ważne są też regularne badanie: mierzenie ciśnienia krwi, coroczne badanie moczu. W wypadku zaiważenia jakichkolwiek zmian należy skontaktować się z lekarzem.