Ośrodkowy układ nerwowy

Podiał mózgowia

Biorąc pod uwagę sposób kształtowania się mózgowia w czasie rozwoju zarodkowego, narząd ten dzieli się na : kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne (móżdżek i most) oraz rdzeń przedłużony. W podziale stosowanym w medycynie kresomózgowie i międzymózgowie określa się jako mózg, a śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony jako pień mózgu. Osobną częścią wyróżnianą w tym podziale jest móżdżek (część tyłomózgowia wtórnego).

Kresomózgowie jest największą częścia mózgowia człowieka. Ma postać dwóch półkul, połączonych ze sobą za pomocą włókien tworzących ciało modzelowate (inna nazwa: spoidło wielkie). W skład półkul wchodzą: istota szara, tworząca korę mózgu, oraz położona pod nią istota biała, tworząca droi nrewowe. Grubość kory mózgu wacha się w granicach 1,5 - 6 mm. Kora jest zbudowana z gesto upakowanych komórek nerwowych (ok. 10 mld). Pozwala to na wytworzenie olbrzymiej liczby synaps (każdy neuron kory mózgu ma 5 - 6 tys synaps). Tworzy ona liczne fałdy,porozdzielane bruzdami (wgłębieniami), co wydatnie zwiększa jej powierzchnię (ma ona ok 2000 cm2). Bruzdy dzielą powierzchnię półkul na płaty. W obrębie każdej półkuli wyróżnia się cztery parzyste płaty. Są to : płat czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny.

Międzymózgowie jest całkowicie ukryte pod półkulami kresomózgowie. Ważną jego vzęścią jest podwzgórze. Znajdują się tu ośrodki czynności wegetatywnych, czyli niezależnych od woli, np. ośrodki termoregulacji, pragnienia, głodu i sytości. Neurony podwzgórza pełnią funkcję wydzielniczą, nadrzędną w stosunku do układu dokrewnego. Uwalniają hormony wpływające na pracę przysadki (liberyny i statyny), nerek (wazopresyna) oraz na skurcze mięśni gładkich i żeńskich narządów rozrodczych (oksytocyna).

Śródmózgowie jest częścią pnia mózgu. Są tu umiejscowione m.in. ośrodki reakcji wzrokowych i słuchowych, takich jak zmiana średnicy źrenic, ruchy powiek czy odwracanie głowy w kierunku źródła dźwięku. Śródmózgowie jest też miejscem koordynacji ruchów mimowolnych oraz ruchów szybkich.

Tyłomózgowie wtórne (móżdżek i most) jest drugą co do wielkości częścią mózgowia. Móżdżek składa się z dwóch półkul, połączonych częścią zwaną robakiem. Jest pokryty cianką warstwą istoty szarej, tworzącą tzw. korę móżdżku. Pod korą znajduje się istota biała. W obrębie móżdżku są umiejscowione ośrodki nerwowe odpowiedzialne za utrzymanie odpowiedniego stanu napięcia mięśni oraz koordynację ruchów.
Wśród objawów uszkodzenia móżdżku wymienia się m.in. :

Most to fragment pnia mózgu położony między śródmózgowiem a rdzeniem przedłużonym. Jest zbudowany z włókien nerwowych i ciał neuronów, przypomina wyglądem grubą taśmę. Pośredniczy w przepływie sygnałów między mózgiem, móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym.

Rdzeń przedłużony jest częścią mózgowia, która kłączy się z rdzeniem kręgowym. Ma kształt spłaszczonego stożka o długości ok.3 cm. W rdzeniu przedłużonym wystepują skupienia istoty szarej. Stanowią one ośodki nerwowe wielu ważnych czynności odruchowych, takich jak : ssanie, połykanie, żucie oraz odruchy obronne (np. kaszel, kichanie, mruganie powiekami, wymioty). W obrębie rdzenia przedłużonego znajdują się również:
Uszkodzenie rdzenia przedłużonego powoduje ciężkie zaburzenia czynnośći całego organizmu, a w skrajnych przypadkach prowadzi do śmierci.





Budowa i rola rdzenia kręgowego

Rdzeń kręgowy przebiega w kanale kręgowycm utworzonym przez otwory w kręgach kręgosłupa. Ma kształt nieco spłaszczonego walca, którego podłużne wygięcia odpowiadają krzywiznom kręgosłupa. Ciądnie się od rdzenia przedłużonego do poziomu drugiego kręgu lędźwiowego i osiąga długosć ok. 45 cm. Na wysokości pierwszych kręgów lędźwiowych rdzeń zwęża się, przechodząc w tzw, nić końcową. W rdzeniu kręgowym wyróżnia się pięć części : szyjną, piersiową, lędźwiową, krzyżową i guziczną.
Rdzeń kręgowy jest zbudowany z istoty szarej i położonej na zewnątz niej istoty białej. Na przekroju poprzecznym istota szara przypomina kształtem motyla lub literę H, przy czym kształt ten zmienia się na poszczególnych poziomach. Wzdłuż centralnej części rdzenia kręgowego przebiega wypełniony płynem mózgowo - rdzeniowym kanał środkowy. Łączy się on z komorami występującymi w obrębie móżgowia. Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy z mózgowia do narządów wykonawczych i z powrotem oraz uczestniczy w odruchach bezwarunkowych.



Płyn mózgowo rdzeniowy

W mózgowiu znajdują się połaczone przestrzenie zwane komorami mózgu. Powstaje w nich płyn mózgowo - rdzeniowy. Jest to przesącz osocza krwi w sieci naczyń włosowatych, dlatego jego skład jest bardzo podobny do składu osocza krwi. Zawiera on niewiele ilości białka, glukozy, jony potasowe oraz duże ilości jonow chlorkowych i sodowych, a także śladowe ilości komórek: limfocytów i monocytów. Organizm człowieka wytwarza w ciągu doby ok. 700 ml płytu mózgowo - rdzeniowo, przy czym średnia chwilowa jego ilości waha sie w granicach 100 - 250 ml.
Płyn mózgowo - rdzeniowy krąży w komorach mózgu, w przestrzeni podpajęczynkowej oraz w kanale centralnym rdzenia kręgowego z którym kontroluje sie jedna z komór mózgu. Pełny on następuje funkcje:
Płyn jest zabezpieczony przed przenikaniem z krwi substacji mogących zakłócić funkcjonowanie neuronów dzięki barierze krwe - mózg. Tworzą ja nieprzepuszczalne ściany naczyń włosowatych mózgu i staczających je komórek glejowych (astrocytów). Bariera ta nie przepuszcza wielu substancji wielocząsteczkowych, w tym np. leków. Przechodzą przez nią natomiast (nawer wbrew gradientowi stężeń) glukoza, aminokwacy i cząsteczki z których powstają neuroprzekaźniki. Niekiedy pobiera się płyn mózgowo - rdzeniowy w celach diagnostycznych (np. zwiększenie ilości białka oraz liczby komorke może świadczyć o stanie zapalnym mózgu lub opon mózgowych).