Obwodowy układ nerwowy

Obwodowy układ nerwowy jest zbudowany z 12 par nerwów czaszkowych, 31 par nerwów rdzeniowych, zwojów nerwowych oraz zakończeń nerwowych oraz zakończeń nerwowych odbierających bodźce (receptorów).

Nerwy są pęczkami włókien nerwowych, czyli wypustek nerwowych podtrzymywanych i chronionych przez tkankę łączną właściwą. Nerwy zawierające włókna czuciowe (przewodzące impulsy nerwowe od receptorów do ośrodkowego układu nerwowego) to nerwy czuciowe. Nerwy, które zawierają włókna ruchowe (przewodzące impulsy z ośrodkowego układu nerwowego do narządów wykonawczych, np. mięści lub gruczołów) to neryw ruchowe. Natomiast te, które zawierają zarówno włókna czuciowe, jak i ruchowe to nerwy mieszane. Zwojem nazywamy skupienie ciał komórek nerwowych poza ośrodkowym układem nerwowym.

Nerwy czaskowe i rdzeniowe

Nerwy czaskowe unerwiają głównie głowę i jej okolice. Mają swój początek w mózgowiu. Opuszczają czaszkę przez otwory w jej podstawie. W zależności od rodzaju zawartych w nich włókien dzieli się je na nerwy ruchowe, czuciowe i mieszane. Niektóre nerwy czaszkowe (III, VII, IX, X) zawierają włókna układu autonomicznego.

Nerwy rdzeniowe unerwiają m.in.: skórę, mięśnie i narządy wewnętrzne. Opuszczają kanał kręgowy przez otwory międzykręgowe.
Nerwy rdzeniowe są nerwami mieszanymi (oprócz włókien czuciowych i ruchowych zawierają też włókna autonomiczne). Uszkodzenie tych nerwów może prowadzić do zaburzeń ruchowych lub czuciowych. Objawem zaburzeń ruchowych nerwowych jest niedowład lub porażenie mięśni (wraz z ich zanikiem). Zanurzenia czuciowe zależą od porażenia lub uszkoedzenia nerwu. W pierwszym wypadku objawia się bólem, w drugim - np. niedoczulicą. Niedoczulica jest to osłabienie czucia powierzchniowego, czyli bółu. Obszae niedoczulicy zależu od umiejscowienia nerwów rdzeniowych oraz rozległości ich uszkodzenia.





Łuk odruchowy

Odruch jest to szybka, automatyczna, powtarzalna reakcja organizmu na bodziec napływający ze środowiska zewnętrznego lub z wnętrza organiamu. Zachodzi on w obrębie struktur, które wchodza w sklad łuku odruchowego.
Łuk odruchowy to droga, jaką pobudzenie przebywa do receptora do efektora. Składa się on z pięciu elementów : receptora, drogi nerwowej dośrodkowej (czuciowej), ośrodka nerwowego, drogi nerwowej odśrodkowej (ruchowej) i efektora.
Receptory są wyspecjalizowanymi strukturami w których na skutrk sziałania bodźców powstaje pobudzenie. Mogą być one skupione w narządach zmysłów, np. wzroku lub słuchu. Receptorami mogą byc również rozgałęzione zakończenia dendrytów neuronów czuciowych w skórze, odbierające wrażenia (np. receptory bólu w skórze).
Efektory to inaczej narządy wykonawcze. Są one ostatnim elementem łuku odruchowego. Efrktorami mogą być: mięsień szkieletowy, mięśnie gładkie lub gruczoły.



Odruchy bezwarunkowe i warunkowe

Jedną z podstawowych klasyfikacji odróchów jest ich podział na odruchy bezwarunkowe (wrodzone, gatunkowe) oraz warunkowe (nabyte, osobnicze).
Odruchy bezwarunkowe powstają przy zaangażowaniu ośrodków rdzenia kręgowego (odruchy rdzeniowe) oraz ośrodków mózgowia położonych poza obszarem kony mózgu, czyli bez udziału kory mózgu. Są typowe dla wszystkich przedstawicieli gatunku, dziedziczone z pokolenia na pokolenie. Należą do nich:

Odruch warunkowy wykształca się w wyniku indywidualnego doświadczenia osobniczego. Wymaga on zaangażowania ośrodków kory mózgu i nie jest dziedziczony, czyli powstaje, utrwala sie lub wygasa w zależności od warunków zewnętrznych. Wiele czynności w naszym życiu jest opartych na odruchach warunkowych, np. jazda na rowerze, zdobywanie wiedzy, uczenie się jezyków obcych czy sposób zachowania. Muszą byc one podtrzymywane (ćwiczone), ponieważ łatwo zanikają, np. jeśli nie powtarza sie obcych słówek to zapomina się ich znaczenia.
Odruch warunkowy powstaje na podstawie odruchu bezwarunkowego. Jednym z naukowców zajmujących się powstaniem odruchów warunkowych był rosyjski fizjolog Iwan Pawłow. Prowadził on badania na psach. Podawał im pokarm - bodziec kluczowy - jednocześnie zapalając lampkę lub włączając dzwonek. Sygnały te były bodźcami obojętnymi. Psy widząc, pokarm, wydzielały ślinę. Po wielokrotnym powtórzeniu tego ćwiczenia Pawłow wprowadził zmianę: zapalił światło nie podając jednocześnie pokarmu. Reakcją psów było wydzielanie śliny mimo braku obecności bodźca kluczowego (pokarmu).
W prowadzonych badaniach Pawłow wykazał, że powstanie odruchu warunkowego wymaga skojarzenia bodźca obojętnego (np. dźwięku dzwonka lub światła lampki) z bodźcem kluczowym wywołującym odruch bezwarunkowy (np. podanie pokarmu). Tego typu odruchy nazywane są obecnie klasycznymi odruchami warunkowymi lub odruchami pawłowskimi. Istnieją również instrumentalne odruchy warunkowe. Są one efekttem bardziej złożonego procesu uczenia się. Podstawą powstania odruchu instrumentalnego jest dążenie do zaspokojenia potrzeby, czyli motywacja. Mogą nią być potrzeby fizjologiczne, takie jak : głód, pragnienie, popęd płciowy lub psychiczne, np. potrzeba bliskości. Im większa otywacja, tym szybciej powstaje odruch warunkowy.
Zastosowanie innego kryterium pozwalawyróżnić odruchy obronne i zachowawcze. Odruchy obronne są wywołane działaniem czynników szkodliwych. Do odruchów tych zalicza się usuwanie się poza zasięg działania czynnika szkoldiwego lub unieszkodliwienie (usuwanie) czynnika grożącego organizmowi (np. przez wymioty, kichanie, kaszel). Odruchy zachowowcze są niezbędne do utrzymania życia organizmu/ Zalicz się do nich np. odruchy związane z oddychaniem lub wydalaniem.

Odruchy warunkowe a proces uczenia się

W życiu osobniczym wciąż wytwarzają się nowe odruchy warunkowe. Stanowią one podstawę uczenia się. Już wytworzone odruchy mogą wzrastać lub zmniejszać się, a nawet zostać całkowicie zahamowane. Uważa się, że odruchy warunkowe wytwarzają się dzięku powstaniu i zwielokrotnieniu nowych połączeń synaptycznych. Zanikanie odruchów warunkowych jest natomiast związane z zanikaniem połączeń synaptycznych. Uczenie się według współczesnej biologii i psychologii proces nabywania, a nastepnie przechowywania informacji w sposób, który pozwoli na ich późniejsze wykorzystanie. Inaczej mówiąc, uczenie się modyfikuje w odpowiedni sposób zachowanie człowika.
Na zachowanie ma wpływ zarówno przyzwyczajenie do obojętnych bodźców, jak i wyrobienie odruchów warunkowych (rozwiązywanie problemów na podstawie doświadczeń). Ponadto człowiek nabywa umiejętność abstrakcyjnego myślenia, niedostępną dla innych gatunków. Typowe dla człowieka jest też traktowanie uczenia się jako świadoego procesu zdobywania nowych wiadomości i umiejętności.

Rodzaje pamięci

Podstawą sprawnego uczenia się jest pamięć, czy zdolność do przechowywania i odtwarzania informacji. Współcześnie wyróżnia się trzy rodzaje pamięci : pamięć sensoryczną, krótkotrwałą i długortwałą.

Pamięć sensoryczna (zmysłowa, ultrakrótka) to pamięć o znacznej pojemności, lecz trwająca bardzo krórko. Informacje docierające do niej za pośrednictwem zmysłów (np. usłyszane rozmowy, dotyk, zapach) są przez nią porzechowywane zaledwie przez sekundę.

Pamięć krótkotrwała (operacyjna) jest pamięcia o niewielkiej pojemności. U większości ludzi obejmuje ona 6 - 8 pozycji, np, wyrazów czy cyfr numeru telefonicznego. Zarejestrowane informacje zostają utracone w czasie od kilku sekund do kilku minut. Przechowywanie informacji w pamięci krótkotrwałej wymaga ich powtarzania. Pamięć ta pośredniczy więc z zapamiętywaniu informacji oraz wydobiwaniu ich z pamięciu długotrwałej.

Pamięć długotrwała ma znaczną, praktycznie nieograniczoną pojemność. Skierowanie do niej informacji z pamięci krótkotrwałej wymaga ich powtarzania, a następnie klasyfikowania i grupowania w kategorie, tak aby można je było poołączyć z informacjami umieszczonymi w niej wcześniej. Jest to warunkiem skutecznego, trwałego zakodowania informacji.
Odtwarzanie informacji przechowychanych w pamięci długotrwałej wymaga ich rozpoznania oraz czasowego przeniesienia do pamięci krótkotrwałej. Nie zawsze procesy te przebiegają jednakowo sprawnie. Nie zawsze procesy te przebiegają jednak sprawnie. Wśród przyczyn trudności w odtwarzaniu informacji wymienia się:
Sprawne funkcjonowanie pamięci wymaga od człowieka angażowania sie w procesy zapamiętywania, kojarzenia ze soba informacji, a także uruchomienia wyobraźni. W programie większości kursów szybkiego zapamiętywania uwzględnia się ćwiczenia rozwijające wyobraźnię wzrokową. Do najpopularniejszch z nich należy technika lokalizacyjna, polegająca na wyobrażeniu sobie zapamiętywanych przedmiotów w określonych miejscach pomieszczenia lub np. mijanych obiektów na trasie spaceru. Część ludzi przejawia skłonność do wyobrażeń wzrokowych, a część - do wyobrażeń słuchowych lub ruchowych.
Możliwość ludzkiej pamięci są niezwykłe. Większość ludzi rozpoznaje dziesiątki twarzy innych osób, pamięta mnóstwo różnych miejsc czy utworów muzycznych. Paradoksalnie o wiele trudniej zapamiętuje się pozornie proste informacje, np. numery telefonów, daty czy nazwiska. Zdarzają się się ludzie obdarzeni fenomenalną pamięcią, z jednakową łatwością zapamiętujący setki cyfr, utwory literackie w obcych językach, skomplikowane wzory matematyczne czy długie serie przypadkowych sylab. Występowanie takiej pamięci jets zdecydowanei niewygodne, ponieważ pamięc ludzka musi być jednocześnie efektywna i nieefektywna. Oznacza to, że mózg musi zatrzymywać pewne informacje, a jednocześnie uwalniać się od tych, któr są mu zbędne. Dlatego człowieka uczy się, a następnie zapomina niektóe informacje po to aby nabyc kolejne czyu nauczyć się nowych rzeczy.