Budowa i funkcjonowanie męskich narządów rozrodczych

Zdolność do rozmnażania się, czyli wydzwania potomstwa przez osobniki rodzicielskie, zapewnia istnienie gatunku i jest jadną z cech istot żywych. W układach rozrodczych zarówno kobiet jak i mężczyzn powstają komórki płciowe - gamety, których połączenie staje się początkiem istnienia nowego organizmu. Do zadań męskiego układu rozrodczego należy:

Narządy płciowe zewnętrzna

Prącie (penis) jest narządem kopulacyjnyn. Wyróżnia się w nim trzon i żołądź. Trzon prąia ma kształt wydłużonego walca, jednym końcem przytwierdzonnego do kości łonowych. Wolny koniec trzony jest zakończony stożkowatą żołędzią, na której wierzchołku znajduje się ujście cewki moczowej. Skóra pokrywająca prącie jest połączona jedynie z podstawą żołędzi, dlatego łatwo się po nim przesuwa. W stanie spoczynku prącia skóra tworzy fałd okrywający żółądź, nazywany napletkiem. Od spodu napletek jest połączony z żołędzią za pomocą tzw. wędzidełka, które uniemożliwia nadmierne cofanie się.

Prącie jest zbudowane z trzech ciał jamistych oraz cewki moczowej. Dwa ciała jamiste leżą obok siebie po grzbietowej stronie prącia, trzecie - tzw. ciało gąbczaste - przylego do nich od spodu i tworzy żołądź. W nim przebiega cewka moczowa. Pod wpływem podniecenia płciowego ciała jamiste i ciało gąbczaste wypełniaja się krwią tętniczą pod dużym ciśnieniem. Jednocześnie odpływ krwi żylnej z ciał jamistych jest utrudniony ze względu na obecność zastawek. W efekcie dochodzi do wzwodu (erekcji), czyli usztywnienia i zmiany wymiarów prącia, co umożliwia odbycie stosunki płciowego. Erekcja warunkuje także zaplemnienie. Jest to pozostawienie nasienia, które wydostaje się z prącia podczas stosunku płciowego, w narządach rozrodczych kobiety.

Moszna jest workiem skórno-mięśniowym, w którym znajdują się jądra. Takie umiejscowienie męskich gruczołów płciowych umożliwia ich prawidłowe działanie, ponieważ proces spermatogenezy - powstawania plemników - zachodzi tylko w temperaturze ok 2,5 - 4oC niższej od temperatury ciała.

Narządy płciowe wewnętrzne

Jądra są narządami wytwarzającymi plemniki i jednocześnie gruczołami dokrewnymi, których hormony:
Jądra tworzą się w jamie brzusznej. Dopieto pod koniec rozwoju płodowego, między 7. a 9. miesiącem ciąży, zstępując do moszny. Niezstąpienie jąder, nazywane wnętrostwem, grozi bezpłodnością. Z tego powodu, jeśli wystąpi, należy w ciągu pierwszych 5 lat życia wykonać pdpowiedni zabieg chirurgiczny.

Jądra są zbudowane z sieci wąskich przewodów - kanalików nasiennych, w których powstają plemniki. Kanaliki te są wyściełane nabłonkiem plemnikotwórczym osadzonym na błonie podstawowej W skłąd nabłonka wchodzą dwa rodzaje komórek: komórki płciowe na różnych etapach dojrzewania oraz komórki podporowe (komórki Sertoliego), których rolą jest odzywiamie komórek płciowych. Komórki płciowe są rozmieszczone warstwami i w miarę dojrzewania zbliżają się do światła kanalików plemnikotwórczych. Przy błonie podstawowej znajduja się spermatogonia, za nim spermatocyty I i II rzędu, spermatydy, a w świetle kanalików - plemniki.

Pomiędzy kalalikami znajdują sie niewielkie skupienia komórek gruczołu śródmiąższowego (komórek Leydiga). Komórki te pojawiają się w jądrze już w okresie życia płodowego, ale właściwą funkcję zaczynają pełnic dopiero w okresie dojrzewania płciowego. Produkują one męskie hormony płcioowe - androgeny. Najważniejszym z nich jest testosteron, który decyduje o prawidłowym przebiegi spermatogenezy, powoduje wzrost prącia, moszny i jąder. Wpływa także na wykształcenie i utrzymanie męskich cech płciowych.

Do każdego jądra od góry przylega najądrze - kręty przewód, w którym dojrzewają plemniki. Najądrze przechodzi w nasieniowód - przewód o długości ok 50 cm i prostym przebiegu. W jego początkowym odcinku magazynowane są dojrzałe plemniki. Podczas ejakulacji (wytrysku), w skutek gwałtownych skurczów perystaltycznych nasieniowodów, plemniki zostają wprowadzone do przewodu wytryskowego, a stamtąd do cewki moczowej. Z cewki wydostaja się na zewnatrz organizmu. W trakcie pokonywania tej drogi płyn, w którym znajdują się plemniki, łączy się z wydzielinami gruczołów dodatkowych, tworząc nasienie (spermę). Do gruczołów dodatkowych należą: pęcherzyki nasienne, prostata i gruczoł opuszkowo-cewkowy.

Wydzielina pęcherzyków nasiennych uchodzi do bańki nasieniowodu, czyli jego końcowego rozszeżonego odcinka. Stanowi ona główny składnik płynnek części nasienia, zwanej płynem nasiennym. W jej skład wchodzą m.in.:
Prostata (gruczoł krokowy, stercz) to nieparzysty narząd wielkości kasztana. Jej wydzielina (stanowi ok 30 % płynnej części nasienia) jest uwalniana do cewki moczowej podczas ejakulacji Zawiera ona liczne enzymy hydrolityczne, które upłynniają nasienie, ułatwiając plemnikom pouszanie się w drogach rodnych kobiety. Parzyste gruczoły opuszkowo - cewkowe otwierają się do początkowego odcinka cewki moczowej. Ich śluzowata wydzielina nawilża ściany cewki moczowej, co ułatwia pzepływ nasienia.

meski_uklad_rozrodczy


Powstawanie plemników

Spermatogeneza odbywa się w kanalikach plemnikotwórczych. Po raz pierwszy zachodzi w okresie dojrzewania. Trwa ok. 70 dni i powtarza się przez wiele lat.

Pierwsze etapy spermatogenezy zachodzą jeszcze w okresie życia płodowego. Wówczas wyodrębniaja się pierwsze komórki płciowe - gonocyty - które wielokrotnie dzielą się mitotycznie, a następnie przekształcają się w spermatogonia. Komórki te wchodzą w fazę G0 cyklu komórkowego i trwają w tym stanie aż do okresu dojrzewania. Zachowują jednak zdolność do podziału mitotycznego przez całe życie osobnika, dlatego pełnią funkcję komórek macierzystych gamet. Od momentu rozpoczęcia dorzewania płciowego spermatogonia dzielą się mitotycznie, dając kolejne pokolenia komórek, co zapewnia ciągłość spermatogenezy. Część spermotogonii pozostaje przy błonie podstawowej, stanowiąc bazę dla kolejnych pokoleń komórek, a pozostałe przesuwają się w kierunku światła kanalika, ulegając przekształceniu w spermatpcyty I rzędu. Komórki te rozpoczynaja podział mejotyczny. W efekci pierwszego podziału mejotycznego z jednego spermatocytu I rzędu powstają dwa spermatocyty II rzędu. Mają one zredukowaną liczbę chromosomów do haploialnej. Spermocyty II rzędu bardzo szybko przechodzą drugi podział mejotyczny, dając spermatydy, które różnicują się w prawidowe morfologicznie plemniki w trakcie tzw. spermiogenezy. Dochodzi wówczas do przebudowy jądra komórkowego, odrzucenia więksości cytoplazmy i organelli komórkowych do prawidłowego funkcjonowania dojrzałych plemników.

Budowa plemnika

Plemnik człowieka należy do najmniejszych komórek rozrodczyczych występującyh u ssaków. Ma ok. 60 μm długości. Skłąda się z główki i witki. Jest otoczony błoną komórkową. Główka plemnika zawiera niewielką ilość cytoplazmy, haploidalne jądro komórkowe oraz akrosom. Otoczka jądrowa jest prawie zupełnie pozbawiona porów, a znajdująca się w jądrze komórkowym chromatyna jest bardzo silnie skondensowana (część białek hostonowych zostaje zastąpiona przez inne bialka zasadowe - prostaminy). Powoduje to, że jest ona mniej podatma na uszkodzenia chemiczne podczas wędrówki plemników w kierunku komórki jajowej Na szczycie główki, między błoną komórkową a jądrem plemnika, znajduje się akrosom. Powstaje on ze zlania sie pęcherzyków aparatu Golgiego. Arksom zawiera liczne enzymy umożliwiające plemnikom pokonanie oslon jajowych i wniknięcie do komórki jajowej. Po przeciwnej stronie główki niż akrosom leży długa witka odpowiedzialna za ruch plemnika. Jej głównym elementemstrukturalnym jest dziewięć par mikrotubul położonych obwodowo i para mikrotubul znajdujących się w centrum. Ruch witki zapewniają liczne mitochondria zlokalizowne w jej początkowym odcinku, nazywanym wstawką.

Nasienie

Nasienie jest gęstym lepkim płynem o białawym zabarwieniu. W jego skład wchodzą: plemniki, limfocyty, granulocyty oraz złuszczone komórki nabłonka wyściełającego drogi wyprowadzające. Komórki te są zawieszone w płynie nasiennym, który jest mieszaniną wydzielin najądrzy, nasieniowodów i gruczołów dodtakowych. Jakość nasienia, śwaidczącą o ty, czy spermatogeneza przebiega prawidłowo, określa się na podstawie różnych kryteriów.
Wybrane kryteria oceny jakości nasienia oraz ich wartość wedłud WHO (2010)
Kryterium Wartość
Objętość ejakulatu    ≥ 1,5 ml
pH    ≥ 7,2
Liczba plemników    ≥ 15 mln/ml
Liczba plemników w ejakulacie    ≥ 39 mln
Żywotność plemników    ≥ 58% żywych plemniów
Ruchliwość plemników    ≥ 32% plrmników o ruchu postępowym
Morfologia plemników    ≥ 4% plemników o prawidłowej budowie