Parzydełkowce są tkankowcami, a ponieważ ich tkanki wywodzą się z dwóch listków zarodkowych : ektodermy i endodermy, zalicza się je do dwuwarstwowców. Ciało tych zwierząt ma prosty plan budowy, przypominający wczesne stadium gastruli. Na jednym z jego biegunów znajduje się otwór gębowy otoczony czułkami lub ramionami okołogębowymi. Prowadzi on do jamy chłonąco-trawiącej, zwanej też jamą gastralną.
Ściana ciała parzydełkowców jest zbudowana z dwóch warstw komórek:
Warstwy te są rozdzielone bezkomórkową, galaretowatą substancją - mezoglea.
| Rodzaj komórek | Funkcja | Występowanie |
|---|---|---|
| Nabłonkowo - mięśniowe | okrywająca; umożliwiają wykonywanie ruchów polegających na kurczeniu się i rozkurczaniu ciała | epiderma, endoderma |
| Interstycjalne | mają zdolność przemieszczania sie i przekształcania w komórki innego typu, np. w komórki rozrodcze | epiderma, endoderma (mniej licznie) |
| Zmysłowe | odbierają bodźce ze środowiska | epiderma |
| Nerwowe | umożliwiają reagowanie na bodźce | epiderma |
| Parzydełkowe | służą do ataku i obrony | epiderma |
| Gruczołowe | wydzielają enzymy trawienne do jamy ustnej | gastroderma |
Parzydełka znajdują się wewnatrz komórek parzydełkowych, występujących najliczniej na czułkach o ramionach . Zbudowane są z pęcherzyka, w którym znajdują się paraliżujący lub trujący płyn oraz spiralnie zwinięta nić. Ze względu na budowę nici wyróżniamy kilka rodzajów parzydełek. Parzydełka o nici grubej i wyposażonej w kolce mogą służyć m.in. do przebijania twardych okryw, a parzydełka o nicy pokrytej lepką substacją - do oplątywania ofiary. Struktury te działają tylko raz, dlatego po użyciu są zastępowane przez nowe, powstające z komórek interstycjalnych.
Parzydełkowce są zazwyczaj zwierzętami drapieżnymi. Schwytaną za pomocą ramion lub czułków i obezwładnioną parzydełkami ofiarę wprowadzają przez otwór gębowy do jamy gastralnej, gdzie następuje trawienie pokarmu. Proces ten obejmuje dwa etapy: trawienie pozakomórkowe (przy udziale enzymów wydzielanych przez komórki gruczołowe endodermy) i trawienie wewnątrzkomórkowe (przy udziale komórek nabłonkowo - miesniowych endodermy). Niestrawione resztki pokarmu są usuwane na zewnątrz przez otwór gębowy.
wykonywanie ruchów i przemieszczanie się umożliwiają parzydełkowcom komórki nabłonkowo - mięśniowe epidermy i endodermy. Medyzy poruszają się ruchem odrzutowym, wyrzucając wodę spod parasola dzięki rytmicznym skurczom całego ciała. Polipy zazwyczaj przez większą część życia są przytwierdzone do podłoża, ale mogą okresowo zmieniać miejsce pobytu. poruszają się, pełzając lub koziołkując po podłożu.
Parzydełkowce nie mają układu oddechowego, wydalniczego i krwionośnego. Wymiana gazowa, wydalanie i osmoregulacja odbywa się u nich całą powierzchnią ciała.
Parzydełkowce rozmnażaja się bezpłciowo i płciowo. Rozmnażanie bezpłciowe występuje głównie u polipów i może odbywać się przez pączkowanie lub strobiolizację. Podczas pączkowaniamłody osobnik rozwija się ze ściany ciała osobnika dorosłego.
Strobilizacja polega na poprzecznym podziale ciała polipa na liczne krążki, które stopniowo odrywają się i przekształcają w młode meduzy, nazywane efyrami.
Rozmnażanie płciowe występuje najczęściej u meduz. Parzydełkowce są z reguły rozdzielnopłciowe, rzadko spotyka się gatunki obojniacze. U meduz gamety powstaja z komórek intersycjalnych znajdujących się w ganadach. U koralowców i niektórych stułbi gamety są wytwarzane przez polipy.
Zwierzęta te żyją w wodach słonych i słodkich. Polipy stułbiopławów morskich dorastają do 2 m wysokości, a meduzy mogą mieć 0,5 m średnicy.