Skład i funkcje krwi

Krew jest nietypową, bo płynną tkanką organizmu. Całkowita objętość krwi krążącej w naczyniach dorosłego człowieka wynosi ok. 5,5 1, co stanowi 7% masy ciała. Podstawową funkcją krwi jest utrzymanie stałego środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazy). Funkcja ta jest realizowana przez:

transport różnych substancji m.in.: gazów oddechowych (tlenu z płuc do tkanek i dwutlenku węgla z tkanek do płuc), składników odżywczych i regulujących wchłoniętych z przewodu pokarmowego, szkodliwych produktów metabolizmu z tkanek do nerek, hormonów produkowanych przez gruczoły dokrewne;
stabilizację parametrów fizjologicznych organizmu, tzn. utrzymywanie stałej temperatury, ciśnienia osmotycznego oraz równowagi kwasowo-zasadowej (pH);
udział w reakcjach obronnych organizmu, dzięki właściwościom żernym krwinek białych oraz poprzez krążące w krwi przeciwciała.

Skład krwi

Krew składa się z elementów morfotycznych (krwinek) oraz płynnego osocza. Stosunek objętości krwinek do całkowitej objętości krwi określa się mianem hematokrytu. Wartość tego wskaźnika ustala się przez odwirowanie krwi w kalibrowanej probówce z dodatkiem środków przeciwkrzepliwych. Wówczas krwinki opadną na dno probówki, a osocze zbierze się nad nimi.

Do elementów morfotycznych krwi należą erytrocyty (krwinki czerwone), leukocyty (krwinki białe) oraz płytki krwi. Wszystkie powstają w czerwonym szpiku kostnym znajdującym się w kościach płaskich i nasadach kości długich.

Osocze krwi zawiera ok. 90% wody. Pozostałą część stanowią związki organiczne i sole mineralne. Wśród związków organicznych osocza przeważają białka. Jednym z nich jest fibrynogen. Osocze pozbawione fibrynogenu nazywa się surowicą.

Erytrocyty to komórki, które transportują gazy oddechowe. Są wypełnione hemoglobiną - białkiem odpowiedzialnym za przenoszenie prawie całej objętości tlenu i pewnej części dwutlenku węgla. Dojrzałe erytrocyty nie zawierają jądra komórkowego, nie zużywają więc tlenu na własne potrzeby. Mają kształt dwuwklęsłych dysków, co poprawie stosunek powierzchnu do objętości i tym samym zwiększa możliwość przenikania gazów oddechowych przez ich błonę komórkową. Sprcyficzny kształt powoduje, że łatwo ulegają odkształceniom i dzięki temu przechodzą przez naczynia włosowate. Żyją srednio 120 dni, po czym ulegają rozpadowi w śledzionie i w mniejszym stopniu w wątrobie.

Leukocyty to elementy zróżnicowane pod względem budowy i funkcji. Są większe od erytrocytów i zawierają jądra komórkowe. Ważną cechą większości leukocytów jest zdolność aktywnego poruszania się (niezależnie od kierunku i tempa przepływu krwi) oraz fagocyozyy, czyli pochłanianie cząsteczek stałych, np. bakterii czy martwych komórek. Wszystkie krwinki białe biorą udział w reakcjach odpornościowych organizmu. Ich zapasy znajdują sie w szpiku kostnym, węzłach chłonnych i ślidzionie. W razie potrzeby są przekazywane do krwi, np. w odpowiedzi na działanie czynnika zakaźnego. Dlatego podczas infekcji liczba leukocytóe we krwi może wzrosnąć ponad dziesięciokrotnie. W zależności od zdolności wybarwiania i budowu wśród leukocytów wyróżńia się granulocyty, zawierające w cytozylu różne ziarnistości, i agranulocyty, których cytozol nie zawiera widocznych granul.

Płytki krwi, nie są komórkami, lecz otoczonymi błoną fragmentami cytoplazmy megakariocytów dużych komórek występujących w szpiku kostnym. Zyją znacznie krócej niż erytrocyty (ok. 8 - 10 dni) i są rozkładane w śledzionie. Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi. Po przerwaniu ciągłości naczynia gromadzą się one w miejscu uszkodzenia i uwalniają serotoninę - hormon powodujący skórcz naczyń i zahamowanie krwawienia. Oprócz tego zapoczątkowują proces powstawania skrzepu, który zamyka uszkodzone naczynie.

Zaburzenia procesu krzepnięcia krwi są przyczyną chorób skreślanych jako skazy krwotoczne. Do najbardziej znanych należy hemofilia (krwawiączka), która jest chorobą dziedziczną.

Prawidłowo przebiegający proces krzepnięcia chroni organizm przed wykrwawieniem, zasklepiając uszkodzone naczynia, Natomiast zjawiskiem patologicznym, niezwykle niebezpiecznym dla życia jest krzepnięcie krwi wewnątrz naczyń krwionośnych. Zaczopowanie naczynia przez tzw. zakrzep (w odróżnieniu od prawidłowo powstającego skrzepu) prowadzi do martwicy tkanek pozbawionych stałego dopływu krwi, czyli do zawału. Zakrzepy mogą być także przyczyną wzrostu ciśnienia krwi w naczyniu, co w konsekwencji powoduje pęknięcie jego ściany i wynaczynienie krwi. W takiej sytuacji dochodzi do krwotoku wewnętrznego, zwanego potocznie wylewem.

Powstawaniu zakrzepów zapobiegają naturalne substancje przeciwkrzepliwe organizmu, m.in. wytwarzana w wątrobie heparyna.

Ogólna ilość krwi w organizmie człowieka jest wielkością stałą i może ulegać jedynie nieznacznym wahaniom. Są one uzależnione od stanu zdrowia, odżywienia i warunków życia. Zmniejszenie ilości krwi występuje w krwotokach oraz w wypadku przyjmowania zbyt małej ilości płynów. Przy krwotokach, które są następstwem przerwania ciągłości naczyń krwionośnych, krew opuszcza naczynia, wylewając się do jamy ciałe (krwotok wewnętrzny) lub na zewnątrz (krwotok zewnętrzny). Utrata 30 % lub więcej krążącej krwi wywołuje groźne dla życia następstwa. Znaczne obniżenie ciśnienia krwi powoduje zmniejszenie wydolności serca, a w kosekwencji spowolnienie przepływu krwi.

W sytuacji znacznej utraty krwi zabiegiem ratującym życie jest transfuzja. Krew przygotowana do transfuzji przechowuje się w warunkach zapobiegających jej zakrzepnięciu ( w tempetaturza ok 0^oC, z dodatkiem substancji wytrącających z osocza jony wapnia, np. cytrynianu sodu).

Składnik		Funkcja
Woda		rozpuszczalnik innych substancji zawartych w osoczu; udział w utrzymaniu ciśnienia krwi
BIAŁKA	albuminy	zatrzymanie wody we krwi, utrzymanie stałego pH i ciśnienia osmotycznego, transport m.in. kwasów tłuszczowych i hormonów
	globuliny	nośnik cząsteczek węglowodanów, lipidów, niektórych hormonów (np. insuliny), jonów źelaza i miedzi oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K)
	immunoglobuliny (przeciwciała)	udział w odporności organzimu
	fibrynogen	udział w krzepnięciu krwi
	protrombina	nieaktywna forma enzymu biorącego udzał w krzepnięciu krwi
JONY	Na⁺, K⁺, Cl^-	utrzymanie ciśnienia osmotycznego
	Ca²⁺	udział w krzepnięciu krwi
	HCO^-₃	utrzymanie stałego pH krwi, transport dwutlenku węgla
	HPO^2-₄	utrzymanie stałego pH krwi

Grupy krwi

O skuteczności stosowanego w lecznictwie przetaczania krwi (transfuzji) decyduje zgodność tzw. układu grupowego krwi. Wśród kilkunastu znanych obecnie układów grupowych w praktyce klinicznej największe znaczenie mają układy AB0 oraz Rh.

Podstawą wyodrębnienia czterech głównych grup krwi : A, B, AB i 0 jest obecność w błonie erytrocytów specyficznych białek (glikoprotein), nazywanych antygenami (aglutynogenami). Oznaczoni je literami A i B. Osoby mające krwinki z antygenem A mają grupę krwi A, osoby, które mają krwinki z antygenami B - grupę krwi B, natomiast osoby, u których występują oba antygeny, maja grupę krwi AB. Jeśli erytrocyty nie zawierają żadnego z antygenów, grupę krwi określa sie jako 0.

W surowicy krwi znajdują się też przeciwciała (izoaglutyniny) skierowane przeciwko antygenom, nazywane anty-A oraz anty-B

Kontakt krwinek zawierających określony antygen (np. A) i przeciwciał (w tym wypadku anty-A) powoduje aglutynację (zlepianie) erytrocytów, a w konsekwencji prowadzi do ciężkich zaburzeń i zagrożenia życia. Wynika z tego, że we krwi jednego człowieka jednocześnie nie może znajdować się antygen i skierowane przeciwko niemu przeciwciało. Gdy to nastąpi, powstaje konflikt serologiczny, dlatego przed każdą transfuzją krwi, w celu wykazania zgodności grup krwi dawcy i biorcy, wykonuje się próbę krzyżową.

Próba krzyżowa polega na zmieszaniu krwi dawcy z surowicą biorcy (jeden test) oraz surowicy dawcy z krwinkami biorcy (drugi test) i zbadaniu obecności lub braku czynnika Rh w krwinkach biorcy.
Jeśli w wyniku próby krzyżowej wystąpi aglutynacja - zlepienie sie czerwonych krwinek w duże kompleksy, jest to sygnał, że tej krwi nie można przetoczyć pacjentowi.

Oprócz antygenów A i B w błonach ludzkich erytrocytów znajduje się ok 30 innych antygenów. Złożony układ antygenów, wśród których dominuje znaczenie ma antygen D, określa się jako czynnik Rh. Krew, w której on występuje, określa się jako Rh+. Krew pozbawiona antygenu D to krew Rh-. Ma ja tylko 15 % ludzi.

Darmowy hosting zapewnia PRV.PL