Ucho - narząd słuchu i równowagi

Ucho należy do grupy mechanoreceptorów, co oznacza, że odbiera bodźce mechaniczne, a dokładnie - drgania cząsteczek powietrza rozchodzace się w postaci fali dźwiękowej. U człowieka ucho jest jednocześnie narzadern słuchu oraz równowagi. I

Budowa narządu słuchu

Narzad słuchu składa się z trzech głównych części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego.
Ucho zewnętrzne to jedyna widoczna część narządu słuchu. Służy ono do wychwytywania fal dźwiękowych. Składa się z:
Przewód słuchowy zamyka cienka błona bębenkowa (ok. 0,1 mm grubości), stanowiąca równocześnie granicę między uchem zewnętrznym a uchem środkowym. Ucho środkowe przenosi iwzmacnia drgania fal dźwiękowych. Tworzą je:
Upośledzenie słuchu występuje także podczas kataru i silnego wydmuchiwania nosa. W tych wypadkach ciśnienie wewnątrz ucha środkowego jest wyższe od ciśnienia atmosferycznego.
Ucho wewnętrzne, ze względu na zawiły układ wielu jam i kanałów, jest nazywane błędnikiem. Błędnik jest zbudowany z części zewnętrznej (kostnej) iwewnętrznej (błoniastej). Błędnik kostny jest to system przestrzeni i kanałów w kości skroniowej. Składa się on ze ślimaka, przedsionka oraz trzech kanałów półkolistych. Wewnątrz błędnika kostnego znajduje się błędnik błoniasty. W ś1imaku mieści się przewód ślimakowy, a w nim narząd spiralny (dawniej: narząd Cortiego; wym. kortiego), będący właściwym narzadem słuchu. Zawiera on komórki receptorowe przetwarzające fale dźwiękowe na impulsy nerwowe, które sa analizowane w mózgu. Wewnątrz przedsionka znajduje się woreczek i łagiewka, natomiast w kanałach półkolistych błędnika kostnego znajduja się przewody półkoliste. Woreczek, łagiewka i przewody półkoliste stanowią narząd równowagi.





Powstawanie wrażeń słuchowych - funkcjonowanie ślimaka

Fala dźwiękowa skierowana do przewodu słuchowego jest przenoszona w postaci drgań do jego wnętrza przez kolejne elementy narządu słuchu, którymi są: błona bębenkowa, młoteczek, kowadełko, strzemiączko oraz błona okíenka owalnego. Następnie drgania przenoszą się na płyn wypełniający przewód ślimakowy oraz na narząd spiralny. Na skutek drgań rzęski komórek słuchowych dotykają błony pokrywającej i uginają się. Odkształcenia błony komórkowej powodują powstanie impulsu nerwowego. Jest on przekazywany wzdłuż aksonów komórek słuchowych, tworzących nerw słuchowy. Gdy ímpulsy te dotrą do mózgu, a dokładniej - do płata skroniowego kory mózgowej - odbieramy informację dźwiękową.

Budowa narządu równowagi

Narząd równowagi mieści się w uchu wewnętrznym. Zbudowany jest z woreczka, łagiewki oraz połączonych z nią przewodów półkolistych, ułożonych w trzech różnych płaszczyznach.
W woreczku i łagiewce lokalizowane są plamki statyczne. Plamkę statyczna tworzą komórki zmysłowe zaopatrzone w rzęski oraz kamyczki błędnikowe (otolity), zbudowane z kryształów węglanu i fosforanu wapnia. Rzęski wraz z kamyczkami błędnikowymi są zanurzone w galaretowatej substancji - błonie kamyczkowej. Pochylenie głowy na boki, do przodu lub do tyłu powoduje przemieszczanie się płynu (endolimfy). Ten z kolei wywołuje ruch otolitów, które uciskają rzęski komórek zmysłowych i wzbudzają w nich impuls nerwowy.
Przewody półkoliste rozszerzając się w odcinkach końcowych, tworzą bańki. W bańkach znajdują się grzebienie bańkowe. Są to skupienia komórek zmysłowych zaopatrzonych w rzęski. Rzęski są zanurzone w galaretowatej substancji zwanej osklepkiem. Ruch głowy sprawia, że porusza się płyn wypełniający przewody. Powoduje to zmianę położenia galaretowatej masy oraz rzęsek. Zgięcie rzęsek prowadzi do powstania impulsu nerwowego. W ten sposób odbierane są informacje o skrętach (obrotach) głowy i reszty ciała. impulsy nerwowe są przekazywane do ośrodków mózgu (znajdujących się w móżdżku i korze mózgowej), które uruchamiają odruchy zapewniające utrzymanie równowagi.
Nadmierne pobudzenie narządu równowagi (np. podczas podróży statkiem, samochodem, samolotem, a także w następstwie huśtania się, szybkiego obracania itp.) wywołuje zespół objawów określanych mianem choroby lokomocyjnej. Do najczęstszych objawów należą: zawroty głowy, nudności (a niekiedy wymioty), zaburzenia czynności serca oraz zmniejszenie koordynacji ruchów. Nasilenie objawów zależy od wrażliwości osobniczej. Zaburzenia mijają po zaprzestaniu działania wywołującego je bodźca. Zapobiegawczo stosuje się środki zmniejszające wrażliwość narządu równowagi. Zachowanie równowagi zależy od zintegrowania informacji płynących z receptorów różnych narządów. Są to głównie receptory narządu równowagi w uchu wewnętrznym, a także receptory narządu wzroku, receptory czucia głębokiego w obrębie mięśni, ścięgien i stawów oraz receptory skóry, zwłaszcza dotyku i uścisku.



Wrażliwość słuchu

Określajac jakość dźwięku, najczęściej bierze się pod uwagę jego wysokość i natężenie. Wysokość dźwiękudecybelach (dB). Górna granica skali natężenia dźwięku uważana za bezpieczna dla ucha człowieka wynosi 120 dB. jednak w pewnych warunkach, np. przy długotrwałym oddziaływaniu, obserwuje się szkodliwość dźwięków także o niższym natężeniu. Odbiór głośności dźwięku jest wynikiem sumowania impulsów docierajacych do ucha w danym czasie. Sumowanie odbywa się w ośrodkowym układzie nerwowyrn. Rozróżnianie dźwięków o różnej częstotliwości jest natomiast wynikiem przesuwania się fali dźwiękowej na różne odległości w głąb ślimaka (im niższy dźwięk, tym płycej dociera w głąb ślimaka, gdyż fala o niższej częstotliwości szybciej ulega wygaszeniu).


Przykłady negatywnych skutków oddziaływania chałasu

W zależności od poziomu natężenia dźwięk wywołuje naturalne reakcje fizjologiczne (slyszenie) lub zmiany patologiczne (np. upośledzenie słuchu). Do zmian fizjologicznych spowodowanych halasem należy przede wszystkim tzw. maskowanie. Zjawisko to polega na tym, że spośród tonów charakteryzujacych się różna częstotliwością rejestrujemy tylko ton silniejszy. Natomiast slabsze tony ulegają zagłuszaniu.
Uszkodzeinie narządu słuchu następuje w wyniku pojawienia się bardzo intensywnego, nagłego dźwięku o dużym natężeniu lub na skutek długotrwałego oddziaływania dźwięków przekraczającyh poziom 90 dB. Np. podczas słuchania głośnej muzyki złożonych z dźwięków o powtarzających się częstotliwościach może dojść do uszkodzenia określonych komórke receptorowych, a w konsekwencji - do głuchoty na dźwięk o takiej wysokości. Zagrożenie dotyczy zarówno wykonawców mózyki jak i jej odbiorców, zwłaszcza osób używających słuchawek.
Badania dowodzą, że hałas wpływa negatywbie nie tylko na narządy słuchu, lecz także na cały organizm, powodując: