Lipidy-budowa i znaczenie

Lipidy (tłuszczowce) stanowią grupę związków organicznych o bardzo zróżcicowane budowie. Ich cząsteczki są niepolarne, dlatego nie rozpuszczają się w wodzie będącej rozpuszczalnikiem polarnym. Dobrze natomiast rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych (niepolarnych), takich jak benzen. Gęstość lipidów jest mniejsza niż gęstość wody, dzięki czemu utrzymują się na jej powierzchni.

PODZIAŁ LIPIDÓW ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ CZĄSTECZKI
proste złożone izoprenowe
  • tłuszcze właściwe
  • woski
  • fosfolipidy
  • glikolipidy
  • steroidy
  • karotenoidy

Lipidy proste

Pod względem chemicznym lipidy (z wyjątkiem lipidów izoprenowych) są estrami, czyli produktami kondensacji alkoholi i kwasów. Lipidy proste są estrami alkoholu i wyższych kwasów tłuszczowych. W tłuszczach właściwych alkoholwm jest glicerol, który ma trzy grupy hydroksylowe. Oznacza to, że jedna cząsteczka glicerolu może utworzyć wiązania maksymalnie z trzema cząsteczkami kwasów tłuszczowych. Tego typu tłuszcze nazywa się triglicerydami.



Kwasy tłuszczowe są zbudowane z długich prostych łańcuchów węglowodorowych o parzystej liczbie atomów i mają jedną grupę karboksylową. Kwasy tłuszczowe mogą być nasycone, jeśli pomiędzy atomami węgla nie ma wiązań podwójnych lub nienasycone, jeżeli zawierają co najmniej jedno takie wiązanie.
Tłuszcze zwierzęce mają konsystencję stałą, ponieważ zawierają głównie nasycone kwasy tłuszczowe. Przewaga kwasów nienasyconych w tłuszczech roślinnych - powoduje natopiast że są ona płynne.

Lipidy są przede wszystkim bogatoenergetycznym materiałem zapasowym. Gromadzą się w nasionach roślin (rzepak, słonecznik, soja itd.) oraz tkankach zwierząt (m.in. pod skórą ptaków i ssaków oraz wokół narządów wewnętrznych). Dzięki temu pełnią również funkcję termoizolacyjną oraz zapobiegają urazom mechanicznym.

Woski to lipidy proste, w których cząsteczkach zamiast glicerolu znajduje się alkochol zbudowany z długiego łańcucha węglowego (16-36 atomów), zawierający tylko jedną grupę hydroksylową. Woski pokrywają powierzchnię liści i owoców wielu roślin, chroniąc je w ten sposón przed nadmiernym parowaniem wody. Wystepują też na sierści i piórach zwierząt, tworząc nieprzemakalną warstwę. Do najważniejsztch wosków należą wosk pszczeli oraz lanolina - wosk wełny owczej.

Lipidy złożone

Lipidy złożone sa niezwykle ważnym materiałem budulcowym komórek, przede wszytskim błon biologicznych. W ich skład, oprócz alkoholu (np. glicerolu) i kwasów tłuszczowych, wchodzą dodatkowe związki np. kwas fosforowy(V) w fosfolipidach czy cukry w glikolipidach.
Niepolarne łańcuchy kwasów tłuszczowych, tzw. ogony, są hydrofobowe (unikają kontaktu z wodą), natomiast przeciwny koniec cząsteczki, tzw. głowa jest hydrofilowy (dążący do kontaktu z wodą).

Lipidy izoprenowe

Stanowią grupę związków zróżnicowanych zarówno pod względem struktury, jak i pełnionych funkcji biologicznych. Najważniejszą grupą lipidów izopresowych są steroidy - związki o zlożonej budowie pierścieniowej. Jednym z głównych steroidów jest cholesterol





Cholesterol jest również substancją wyjściową do syntezy ważnych związków, m.in. :
Do lipidów izoprenowych oprócz steroidów należą też katotenoidy. Są to żółte, pomarańczowe i czerwone barwniki występujące w komóekach roślin, które nadają barwę wielu kwiatom i owocom. Podobnie jak chlorofile uczestniczą one w fotosyntezie. Beta-karoten (pomarańczowy barwnik) nadaje zabarwienie m.in. korzeniom marchwi oraz owocom pomarańczy i papryki.