Liście są organizmami wegetatywnymi i częścismi pędu rośliny. Do ich głównych zadań należy:
Liście powstają w merystemie wierzchołkowym, a ich wzrost po osiągnięciu ostatecznego kształtu i rozmiaru ustaje, w przeciwieństwie do wzrostu łodygi czy korzenia. Pierwsze liście roślin nasiennych to powstające w zarodku liścienie (liście zarodkowe).
W budowanie typowego liścia rośliny okrytonasiennej wyróżnia się blaszkę liściową, ogonek i nasadę. Blaszka liściowa jest zwykle płaska i cienka. Takie ukształtowanie w istotny sposób zwiększa jej powierzchnię a to z kolei wpływa na optymalne wykorzystanie światła słonecznego, efektywność transpiracji oraz wymianę gazową. Ogonek liściowy łączy blaszkę liścia z nasadą i ustawia liść w odpowiednim położeniu względem promieni słonecznych. Znane są również liście bezogonkowe (tzw. siedzące), któych blaszka styka się bepośrednio z nasadą liścia. Nasada liściato zwykle rozszerzona i spłaszczona struktura łącząca liść z łodygą.
Sposób ułożenia liści na łodydze nazywamy ulistnieniem. Liczba liści i ich rozmieszczenie na łodydze są charakterystyczne dla danego gatunki. Wyróżnia się trzy typy ulistnienia:
nerwacja pierzasta w liściu buka | narwacja dłoniasta w liściu klonu | nerwacja równoległa w liściu babki |
Ze względu na kształt blaszki wyróżnia się wiele rodzajów liści. Dwie podstawowe grupy to liście pojedyncze i liście złożone
liście pojedyncze mają tylko jedną blaszkę liściową. Może ona być niepodzielona lub podzielona wcięciami o różńej głębokości. W zależności od głębokości wcięć wyróżnia się cztery typy liści podzielonych : wrębne, klapkowae, dzielne i sieczne. | Liście złożone są zbudowane z kilku blaszek liściowych, nazywanych listkami. W zależności od sposobu ich rozmieszczenie wyróżńia się liście pierzastozłożone oraz dłoniastozłożone. | |||
W budowie liści uczestniczą głównie trzy tkanki: skórka, miękisz asymilacyjny oraz tkanki przewodzące - drewno i łyko.
Skórka stanowi zewnętrzną warstwę liścia. Jest najczęściej zbudowana z pojedynczej warstwy żywych komórek o nierównomiernie zgrubiałych ścianach komórkowych. Ich zewnętrzne, graniczące z powietrzem ściany są wyraźnie grubsze od pozostałych i dodatkowo okryte kutykulą. U roślin lądowych komórki epidermy liści na ogół nie mają chloroplastów. Aparaty szparkowe występują przede wszystkim na dolnej powierzchni liścia w liczbie od kilkudziesięciu do kilkuset sztuk na 1 mm2. Skórka górnej powierzchni blaszki jest zwykle pozbawiona aparatów szparkowych lub ma ich stosunkowo niewiele. Przestrzeń między skórką górną a skórką dolną wypełnia miękisz asymilacyjny, który u roślin dwuliściennych występuje w dwóch formach. Bezpośrednio pod skórką górną znajduje się jedna lub likla warstw miękiszu palisadowego. Jest on zbudowany zwydłużonych komórke z dużą liczbą chloroplastów, ustawionych prostopadle do powierzchni liścia. Komórki te są gęsto upakowane, a między innymi prawie nie ma przestrzeni międzykomórkowych. Przestrzeń nad skórką dolną zajmuje miękisz gąbczasty, zbydowany zwykle z komórke o nieregulrnym kształcie, uboższych w chloroplasty. Miękisz gąbczasty charakteryzuje się sporej wielkości przestworami międzykomórkowymi. Są one szczególnie duże w pobliżu aparatów szparkowych. Taka budowa spraiwa, że oprócz funkcji asymilacyjnej miękisz gąbczasty zapewnia także intensywną cyrkulację gazów niezbędnych w procesach fotosyntezy i oddychania oraz stwarza optymalne warunki transpiracji.
Liście roślin iglastych żyją od kilku do kilkunastu lat i mają odmienną budową budowę od liści roślin rekterystyczne dla liści roślin przystosowanych do znoszenia suszy. Mają bardzo zredukowaną powierzchni, a ich skórka jest zbudowana z komórke o ścianach zgrubiałych i silnie skutynizowanych, często dodtkowo pokrytych warstwą wosku.
Ciernie | |
Liściaki | |
Liście spichrzowe | |
Liście czepne | |
Liście łuskwate |