Paprotniki to rośliny zasiedlające zwykle wilgotne środowiska lądowe, a wtórnie - również środowiska wodne.
Nazaw paprotniki niegdyś wspólna dla grup widłakowych, skrzypowych i paprociowych, nie ma już znaczenia taksonomicznego, gdyż rośliny te mają różne pochodzenie. Dlatego obecnie zalicza się je do odrębnych jednostek taksonomicznych o randze gromady. Jednak określenie paprotniki jest nadal używane ze względu na wspólne czechy morfologiczno - rozwojowe tych roślin. Są to
Gametofit paprotników tworzy zazwyczaj niewielką plechę nazywaną przedroślem, które istnieje zwykle do momentu usamodzielnienia się sporofitu. Przedrośle najczęściej jest samożywne, jednak w rzadkich wypadkach (widłakowe) wchodzi w symbiozę z grzybami mikoryzowymi i wtedy staje się częściowo lub całkiem cudzożywne. Gametofity paprotników mogą być jadnopienne lub dwupienne. Ich gametagia dą zbudowane podobnie jak u mszaków, a zapłodnienie również wymaga obecności wody.
Sporofit paprotników jest wieloletnią, zieloną, samożywną rośliną, zwykle zróżnicowaną na korzeń, łodygę i liście. Korzenie współczesnych paprotników mają najczęściej postać wiązki korzeni przybyszowych wysrastającej z łodygi. Łodygi przybierają różne formy - od wysokich i strzelistycg poprzez którtkie i bulwaiaste do podziemnych kłączy. Liście, w zależności od pełnionych przez nie funkcji, występują zwykle w dwóch postaciach: liściahc zarodnionośnych (sporofili) oraz liści asymilacyjnych (trofili), określanych też jako liście płonne.
Najważniejszym osiągnięciem ewolucyjnym paprotników było wyksztalcenie tkanek przewodzących, które umożliwiło wydajniejszy transport wody z solami mineralnymi oraz asymilatów, a także zwiększenie odporności mechanicznej organów roślin. Dzięki temu mogły one opanować środowisko lądowe i osiągnąć niekiedy znaczne rozmiary.
Większość paprociowych stanowią niepozorne rośliny zielone, coć są w śród nich rośliny osiągające niekiedy 25 m wysokości. Wsytępują one na obszarach i wysokiej temperaturze powietrza i dużej wilgotności, np. w Australii. Do najczęściej spotykanych paprociowych należy narecznica samcza. Paprocir różnią się od widłakowych i skrzypowych charakterystyczną cechą sporofitu 0 dużymi bogato unerwionymi liśćmi umieszczonymi na ogonkach. Liście większości paproci mają pierzasto - lub wielokrotnie pierzastozłożoną blaszkę liściową (rzadko pojedynczą). U niektórych gatunków liście występują w dwóch postaciach : liści zarodnionośnych oraz liści asymilacyjnych.
Współczesne widłakowe to delikatne rośliny, których pędy rzadko przekraczają wielkość kilkunastu centymetrów. Charakterystyczną cechą budowy ich sporofitów są widlaste rozgałązienia korzeni i pędu zróżnicowanego na łodygę i liście. Z płożących się lodyg wyrastają drobne liście asymilacyjne oraz liście zarodnikonośne, skupione najczęściej w kłos zarodnionośny. Gametofit widłakowy jest niepozorny, a jego rozwój wymaga obecności grzyba mikoryzowego. Przedrośle rozwija się zwykle przez kilkanaście lat, natomiast cały cykl widłakowych trwa nawet 25 lat.
Współczesne skrzypowe sa roślinami zielonymi sięgającymi zwykle wysokość lilkudziesięciu centymetrów. Charakterystyczną cechą budowy ich sporofitu jest członowana budowa jednorocznych lodyg nadziemnych oraz wieloletnich łodyg podziemnych (kłączy). Są one zróżnicowane na krótkie węzły i wydłuzone międzywęźla. Z węzłów łodygi podziemnej wyrastają korzenie przybyszowe, natomiast z wężłów łodygu nadziemnej - okółki łuskowatych liści zrośniętych w pochewkę, a często również okółki odgałęzień bocznych. W liściagc skrzypów nie zachodzi fotosynteza. Funkcje organu asymilacyjnego całkowicie przejmuje u nich łodyga.
Na szczytach zielonych pędów asymilacyjnych niektórych gatunków sprzypów znajdują się kłosy zarodnikowe Mimo że zarodniki skrzypów są jednakowe morfologicznie (mają te sama wielkość), wykazują zróżnicowanie fizjologiczne: wyrastają z nich rozdzielnopłciowe gametofity - z jednych przedrośla żeńskie z innych - przedrośla męskie. Oba rodzaje przedrośli przytwierdzają się do podłoża za pomocą chwytników. Są zielone, łatkowato rozgałęziowne i bardzi drobne, przy czym przedrośla żeńskie są nieco większe od męskich.
