Tkanki roslinne

W organizmach wielokomórkowych komórki o wspólnym pochodzeniu podobnej budowie współpracują ze soną w pełnieniu okreslonych funkcji. Tworzą one zespoły nazywane tkankami.

Rodzaje tkanek

Przyjmując za kryteium zdolność komórek do dzielenia się, wśród tkanek roślinnych można wyróżnić tkanki twórcze oraz stałe. Tkanki twórcze są zbudowane z intensywnie dzielących się komórek. Dzięki tym podziałom mozliwy jest wzrost roślin na długość i przyrost grubości. Tkanki twórcze różnicują się na tkanki stałe, których komórki nie mają zdolności podziałów, za to są wyspecjalizowane w pełnieniu określonych funkcji.

Tkanki twórcze

Tkanki twórcze, czyli merysytematyczne (tzw. merystemy), są zbudowane z żywych komórek zdolnych do regularnych podziałó. Komórki te są drobne i ściśle do siebie przylegają. Mają cienkie, wyłącznie pierwotne ściany komórkowe, dość duże jądra, a w ich cytoplazmie znajduje się kilka drobnich wakuol. Dzieląc się nieprzerwanie, tworzą nowe pokolenia komórkowe, które następnie różnicują sie. Powoduje to wzrost istniejących już organów lub tworzenie się nowych.

Tkanki twórcze wykazują aktywność już od stadium zarodkowego noszą nazwę merystemów pierwotnych. Dzięki ich działaniu rośliny uzyskują pierwotną budowę anatomiczną. Do merystemów pierwotnych należą min. merystemy wierzchołkowe (stożki wzrostu), usytuowane na szczycie łodyg o korzeni. Powodują wzrost rośliny na długość. U większości roślin jednoliściennych (np.traw) wzrost elongacyjny zapewniają również merystemy wstawowe. Sa one rozmieszczone wzdłuż łodygi u podstaw międzywęźli, nad nasadami liści. Dzięki nim roślina szybko odrasta, np. kiedy jej szczytowy odcinek zostanie zjedzony przez zwierzę.

Czasami komórki tkanek stałych pdzyskują zdolność do podziału. Tak powstają merystermy wtórne. Należą do nich merystemy boczne, powodujące przyrost korzenia i łodygi na grubość.

Merytemami bocznymi są : miazga międzywiązkowa, wytwarzająca wciąż nowe tkanki przewodzące, oraz miazga korkotwórcza, wytwarzająca wtórną tkankę okrywająca i pasma tkanki miękkiszowej.

Do merystermów wtórnych należą również : tkanka przyranna oraz większość tkanek zarodnikotwórczych.

Komórki tkanek zarodnikotwórczych, inaczej - aechesporialnych, dzieląc się mejotycznie, wytwarzają haploidalne zarodniki.
TKANKI TWÓRCZE

Tkanki okrywające

Tkanki okrywające odpowiadają zarówno za ochronę rośliny, jak i kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Wyróżnia się wśród nich: Skórka jest tkanką pierwotną, zbudowaną najczęściej z pojedynczej warstwy żywych, ściśle do siebie przylegających komórek. Okrywa młode organy drzew i krzewów oraz całe rośliny zielone. Skórka okrywająca nadziemne części roślin nosi nazwę epidermy. Skórkę korzenia nazywa się ryzodermą.

Komórki epidermysą zazwyczaj pozbawione typowo wykształconych chloroplastów . Ich zewnętrzne ściany są zwykle grubsze i wysycone substancją tłuszczową - kutyną. Kutyna tworzy na skórce ochronną warstwę nazywaną kutykulą. Jest ona nieprzepuszczalna dla wody i gazów, chroni roslinę przed wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych i przed urazami. Wymiana gazowa jest możliwa dzięki aparatom szparkowym. Aparat szparkowy jest najczęęsiej zbudowany z dwóch komórek szparkowych, rozdzielonych otworem - szparką. Komórki szparkowe mają zdolność zmiany kształtu pod wpływem zmiany uwodnienia, czyli turgoru.

Ryzoderma podobnue jak epiderma, pełni funkcję ochronną. Jednak przede wszystkim uczestniczy w pobieraniu wody i soli mineralnych z roztworu glebowego. Dlatego jest pozbawiona kutykuli oraz charakterystycznych dla epidermy wytworów. W młodych częściach korzeni rozderma jest zaopatrzona we włośniki. Są to jednokomórkowe wyrostki, które wielokrotnie zwiększają powierzchnię chłonne korzenia.
wtórna tkanka okrywająca - korek
eytwory epidermy

U roślin wieloletnich skórkę zastępuje korkowica. W jej skład wchodzą : miazga korkotwórcza, a także wytworzone przez tkanki : korek oraz miękkisz.

Korekjest zbudowany z martwych, ściśle przylegających do siebie komórek wypełnionych powietrzem. Ściany komórkowe korka są często zdrewniałe i zawsze skorkowaciałe. Korek jest tkanką, która nie przepuszcza wody i powietrza. Jego główną funkcją jest ochrona wnętrza organy przed utratą wody, uszkodzeniamu mechanicznymi oraz wpływem zbyt wysokiej lub zbyt niskiej temperatury. Wymiane gazową umożliwia występowanie w korku przetchlinki.

Tkanki miękiszowe

Tkanki miękiszowe są obecne we wszystkichh organizmach rośliny, stanowiąc ich główną część. Choć należą do tkanek stałych, to ich komórki dają nieraz początek wtórnym tkankom twórczycg, cienkościennych komórek, zawierających zwykle duże wakuole. Tkanki te ze względu na budowę i pełnione funkcje dzielu się na miękisz : zasadniczy, asymilacyjny, spichrzowy i powietrzny.
Miękisz asymilacyjny jest tkanką, w której proces fotosyntezy przebiega najintensywniej. Jego komórki zawierają liczne chloroplasty. Występuje w liściach łoodyg roślin zielonych. Wyróżniamy miękkisz asymilacyjny: palosadowy, gąbczasty o wieloramienny.
Miękisz palisadowy znajduje się pod górną epidermą liści. Głównym jego zadaniem jest przeprowadzanie fotosyntezy. ponadto chroni on liść przed nadmiernym nasłonecznieniem. Najważniejszym zadaniem miękiszu gąbczastego jest wymiana gazowa. Miękisz wieloramienny jest charakterystyczny dla roślin iglastycg (świerka, sosny). Jego komórki mają pofałdowane ściany, co zwiększa powierzchnię asymilacyjną, rekompensując niewielką powierzchnią liści.
Miękisz spichrzowy stanowi magazyn skrobi, tłuszczów lub białek. Wystepuje w organach spichrzowych roślin, m.in. w korzeniach marchwi, bulwach ziemniaka i nasionach faoli. Odmianą miękiszu spichrzowego jest miekisz wodonośny, znajdujący się w organellach roślin sucholubnych (np. w łodygach kaktusów i liściach agawy).
Miękisz powietrzny (aerenchyma) buduje przede wszystkim organy roslin wodnych (głównie ich łodygi). Umożliwia wymianę gazową, stanowi wewnętrzny magazyn tlenu i dwutlenku węgla (w razie zalania rośliny wodą) oraz ułatwia unoszenia się roślinie w wodzie. RODZAJE MIĘKISZU

Tkanki wzmacniające

Tkanki wzmacniające zapewniają roślinom zachowanie określonego kształtu oraz odporności na stosunkowo silne w środowisku lądowym działanie czynników mechanicznych. Komórki tych tkanek ściśle do siebie przylegają i mają silne zgrubiałe ściany, co zwiększa ich wytrzymałość. Istnieją dwa rodzaje tkanek wzmacniających : zwarcica oraz twardzica.
Zwarcica, nazywana też kolenchymą, występuje w nadziemnych organellach roślin, zwykle w ogonkach liściowych i młodych częściach łodyg. Nadaje im elastyczność, chronoąc tym samym ich delikatne części przez złamaniem lub rozerwanie,. Jest zbudowana z żywych, wydłużonych, ściśle przylagających do siebie komórek. Ich swoistą cechą są zbudowane z celulozy ściany komórkowe o charakterystycznych nierównomiernych zgrubieniach. W zależności od miejsca występowania tych zgrubień wyróżnia się kolenchymę kątową i płatową. Komórki kolemchymy zawierają niekiedy chloroplasty - tkanka ta może wtedy pełnić funkcję asymilacyjne.
Twardzica zwana też sklerenchymą, występuje w starszych, wyrośniętych nadziemnych i podziemnych organach roślin. Dojrzałe komórki tej tkanki są martwe. Mają zgrubiałe i śilnie zdrewniałe ściany wysycone ligniną. Dzięku temu tkanka ta zwiększa odporność m.in. na rozciąganie, ściskanie, zginanie czy skręcanie.
Twardzica wytwarza dwa typy komórke:

Tkanki przewodzące

Dobrze rozwinięte tkanki przewodzące występują u paprotników i roślin nasiennych. Dostarczają do wszystkich tkanek i organów rośliny pobieraną z podłoża wodę z solamu mineralnymi oraz wytworzone w organach asymilacyjnych (głównie w liściach) produkty fotosyntezy. Wyróżnia się dwa rodzaje tkanek przewodzących: drewno oraz łyko
Drewno (ksylemm) przewodzu wodę i rozpuszczone w niej sole mineralne od korzeni do łodygi i liści. Zbudowane jest z kilku typów komórek, jednak bezpośrednio w transport zaangązowane są cewki i naczynia.
Cewki (u paprotników i większości nagonasiennych) to martwe, wydłużone komórki o wrzecionowatym ksztalcie. Mają zdrewniałe i nierównomiernie zgrubiałe ściany komórkowe z licznymi jamkami. Dojrzałe cewki nie tylko przewodzą wodę ale rózwnież nadają organom rośliny sztywność i mechaniczną wytzymałeość liści.
Naczynia wystepują wyłoącznie u okrytonasiennych. Tworzą je marter komórki - człony naczyń - ułożone jedna nad drugą. Ich ściany poprzecznie zanikły, co znacznie ułatwia przepływ wody z komórki do komórki. Natomiast ściany podłużne maja liczne zgrubienia, które powstały w wyniku nierównomiernego odkładanie się ściany wtórnej. Są inkrustowane ligniną i zaopatrzone w jamki. Człony naczyń mogą się stykać również bokamu, co umożliwia przeplyw wody przez jamki, z jednego naczynia do drugiego. Dzięki grubym ścianom komórkowym drewno pełnu również funkcje wzmacniające. Jego elementami są też włókna drzewne, pełniące funkcję wzmacniającą. Są one rozmieszczone pojedynczo lub w grupach między innymi komórkami. Jedynym żywym elementem drewna jest miękisz drzewny. Występuje on w postacu pasm komórek miękiszowych biegnących pomiędzy pozostałymi elementami drewna, pełnu m.in. funkcje spichrzowe.
Łyko (floem) przeowdzi produkty fotosyntezy powstające głównie w liściach. Jest zbudowane, podobne jak drewno, z kilku rodzajów komórek: komórek sitowych, rurek sitowych i komórek przyrurkowych.
Komórki sitowe wystepują u paprotników i roslin nagonasiennych. Są to żywe komórki o wrzecionowatym kształcie. W ich ścianach znajdują się skupienia otworów nazywanych polami sitowymi (sitami). Przez otwory sit przechodzą pasma cytoplazmy, łączące ze sobą protoplastysąsiadujących komórke sitowych i zapweniając transport substancji między nimi.
Rurki sitowe występują u roślin okrytonasiennych. Są zbudowane z żywych, wydłużonych komórek - członów -połączonych w pionowe szeregi. Wnętrze każdego członu wypełnia duża wakuola otoczoa cienką warstwą cytoplazmy. W dojrzałych członach rurki sitowej jądro zazwyczaj znika. Ściany poprzeczne członów rurek sitowych mają pola sitowe z bardzo dużymi otworami. Liczne otwory mieszczą się też w ścianach podłużnych kontaktujących się z innymi rurkami.
Komórki przyrurkowe są żywymi wydłużonymi komórkami, ściśle przylagejącymi do członków rurek sitowych, które odżywiają.
Podobnie jak w drewnie, również w łyku znajdują się pasma żywych, wydłużonych komórek miękiszu łykowego. w niektórych organach miękisz łykowy może odgrywać rolę tkanki spichrzowej (np. w korzeniu marchwi). Elementami pełniącymi wyłącznie funkcje mechaniczne są włókna łykowe, występujące u części roślin nagonasiennych oraz u wszystkich okrytonasiennych. Włókna łykowe to jedyne martwe komórki łyka.
Porównanie drewna i łyka
Cechy
porównywane		 Rodzaj tkanki przewodzącej
drewno łyko
Właściwości tkanki martwa żywa
Elementy przewodzące naczynia i cewki rurki sitowe i komórki sitowe
Funkcja transport wody i soli mineralnych trnasport produktów fotosyntezy
Kierunek transporty z korzeni do łodygi i liści z liści i łodygi do korzenia

Utwory wydzielnicze

W roślinach znajdują się pojedyncze komórki lub zespoły komórek, które wytwarzają duże ilości związków chemicznych o różnym przeznaczeniu. Komórki te są nazywane utworami wydzielniczymi
Utwory wydzielnicze zewnętrzne wydzielają substancje na zewnątrz organizmu orąliny. Należą do nich zespoły komórke epidermy wydzielających ojelki eteryczne, które nadają zapach kwaitom lub liściom. Do utworów wydzielniczych zewnętrznych należą również włoski trawienno-chłonne występujące na powierzchni liści u części roślin mięsożernych (np. rosiczki). Umożliwiają one trawienie ciał schwytanych zwierząt i wchłanianie substancji powstaych w wyniku tego procesu. W kwiatach rośli okrytonasiennych znajdują się miodniki, których komórki wydzielają nektar. Służy on zwabianiu zwierząt zapylających kwiety, np. pszczół lub kolibrów. Utworamu zewnętrznymi są też hydatody, dzięki którym rośliny wydzielają wodę.
Utwory wydzielnicze wewnętrzne wytwarzają substancje gromadzące się wewnątrz organizmu rośliny. Należą do nich rury mleczne - szeregi połączonych ze sobą komórke zawierających sok mleczny. Stanowi on zawiesinę różnych substancji m.in. garbników i alkaidów. Ma on głównie znaczenie obronne - chroni rożlinę przed roślinożercami.
Innym przykładem wewnętrznych utworó wydzielniczych są kanały żywiczne - przewody wyściełane komórkami wytwarzającymi żywicę. Występują one u wielu roślin iglastych np. u sosny i modrzewia. Zmagazynowana w nich żywica chroni rośliny przez dnikaniem do ich wnętrza drobnoustrojów chorobotwórchych, a także zabezpiecza miejsca uszkodzeń rośliny.